Γενικές πληροφορίες

Whatsapp, Ιnstagram, Υoutube, Facebook κλπ. είναι Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τα οποία χρησιμοποιούν και αγαπούν ιδιαιτέρως τα παιδιά και οι έφηβοι. Ο όρος «μέσα κοινωνικής δικτύωσης» περιγράφει γενικά όλα τα δίκτυα μέσω των οποίων μπορεί να πραγματοποιηθεί ψηφιακή επικοινωνία και χάρη στα emoticons ο κάθε χρήστης μπορεί να εκφράσει και τα συναισθήματά του.Tα σημερινά παιδιά και οι έφηβοι δεν μπορούν να διανοηθούν έναν κόσμο χωρίς διαδίκτυο. Τα όρια μεταξύ πραγματικού και εικονικού κόσμου συγχέονται όλο και περισσότερο, καθώς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι χρήστες «μοιράζονται» τόσο πραγματικά όσο και ψηφιακά μεταλλαγμένα βιώματα.

Μοιράζονται τα πάντα μεταξύ τους οι έφηβοι; Η απάντηση είναι «όχι». Οι φωτογραφίες και ο τρόπος ζωής, έτσι όπως παρουσιάζονται στα κοινωνικά δίκτυα δεν αντικατοπτρίζουν τον πραγματικό κόσμο των εφήβων. Αντιθέτως, οι αναρτήσεις στα social media προβάλλουν εξιδανικευμένες «στιγμές». Προτού πατήσουν το κουμπί του share, φιλτράρουν και ωραιοποιούν την καθημερινότητά τους, την οποία στη συνέχεια κοινοποιούν στο προφίλ τους. Στην πραγματικότητα, δεν μοιράζονται κάθε λεπτομέρεια της ζωής τους παρά μόνο αυτές που θα θέλανε οι άλλοι να γνωρίζουν για εκείνους – και, μάλιστα, μετά την εφαρμογή ειδικών φίλτρων!

Διασκεδάζουν ή τραυματίζουν; Είναι εύκολο να ενοχοποιηθεί το μέσο, αλλά αυτό δε θα ήταν σωστό. Τα κοινωνικά δίκτυα δημιουργήθηκαν ακριβώς, για να διασκεδάζουν και να καλύπτουν τη βαθύτερη ανάγκη για επικοινωνία. Ωστόσο, η χρήση (ένταση, συχνότητα, διάρκεια) είναι αυτή που μπορεί να επιφέρει τα αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Είναι φανερό ότι στις περιπτώσεις που το παιδί καταναλώνει σημαντικό χρόνο της ημέρας στα κοινωνικά δίκτυα, παραμελώντας άλλες ανάγκες και υποχρεώσεις της καθημερινότητάς του, όπως την ανάγκη για κοινωνικοποίηση, σχολικές και προσωπικές υποχρεώσεις κλπ. η επίδραση των κοινωνικών δικτύων στην ψυχολογία του θα είναι άκρως αρνητική. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έως και καταστροφική, διότι ασκούν έντονη κοινωνική πίεση, λόγω των προτύπων συμπεριφοράς που προωθούν, της τεράστιας ποσότητας πληροφορίας, των fake news που κυκλοφορούν και της επιθετικής διαφήμισης που βομβαρδίζει ασταμάτητα το διαδίκτυο. Τα παιδιά και οι νέοι δεν έχουν αναπτύξει λόγω ηλικίας τις γνώσεις και την κριτική σκέψη που χρειάζονται για να μπορούν να ξεχωρίσουν την πραγματική από την εικονική ζωή.

Following – Fomo (ή Fear of missing out) είναι ένας όρος που αφορά τον φόβο μήπως «χάσω κάτι που συμβαίνει», και προέκυψε από τα social media. Τα άτομα που ζουν με αυτόν τον φόβο διακατέχονται από ένα διαρκές άγχος ότι κάποιος άλλος ζει μία συναρπαστική εμπειρία, από την οποία αυτοί είναι απόντες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παραμένουν διαρκώς online, ώστε να μαθαίνουν ανά πάσα στιγμή τι κάνουν οι άλλοι και αυτό εξελίσσεται σε έναν φαύλο κύκλο. Προκαλείται άγχος, απλώς και μόνο επειδή πρέπει πάντα να δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε online και να απαντάμε άμεσα στα μηνύματα των άλλων χρηστών. Την πίεση αυτή νιώθουν πολλοί ενήλικες, πόσο μάλλον και τα παιδιά. Ιδίως μάλιστα τα νεαρά κορίτσια βιώνουν έντονα το συναίσθημα άγχους και πίεσης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως επισημαίνει η κοινωνική επιστήμονας Κάρα Μπούκερ, γιατί είναι πιο ανταγωνιστικές. Η αγωνία για απόκτηση ολοένα περισσότερων «φίλων» ή «ακολούθων» μπορεί να εξοντώνει ψυχολογικά πολλές κοπέλες. 

Η ψηφιακή κοινωνία αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνίας μας, αλλά θα λέγατε ποτέ σε έναν ξένο που συναντάτε στον δρόμο για την οικογένεια σας, τη δουλειά σας ή τα χόμπι σας; Θα του μιλούσατε για τον τρόπο διασκέδασης που προτιμάτε τα σαββατοκύριακα, τα σχέδια σας για τις καλοκαιρινές διακοπές, τους στόχους που έχετε θέσει για το επόμενο διάστημα ή τα μέρη που σας αρέσει να πηγαίνετε με τον/ την σύντροφό σας; Θα του δείχνατε φωτογραφίες από προσωπικές στιγμές ή τον χάρτη με την ακριβή διεύθυνση της κατοικία σας ή του χώρου εργασίας σας; Στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αυτό συμβαίνει, αδιάκοπα, χωρίς ο χρήστης να μπορεί να επηρεάσει ποιος έχει πρόσβαση στα προσωπικά του δεδομένα.